Devre Kesici Nedir? Hangi durumlarda devre kesici devreye girer? gibi sorular yatırıma yeni başlayanlar tarafından sıkça sorulan sorulardır. Finans sektöründe önemli bir işlevi yerine getiren devre kesicilerin çalışma prensibi yatırıma yeni başlayanlar tarafından da mutlaka kavranmalıdır. Bu yazımızda özellikle finans sektörüne yeni giriş yapmış olan yatırımcılar için devre kesici nedir sorusuna yanıt vereceğiz.
Devre Kesici
Devre kesici finans çalışanlarının ve yatırımcıların yakından bildiği tabirlerden bir tanesidir. Devre kesici için aynı zamanda “otomatik seans durdurma sistemi” ifadesi de kullanılmaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere bu eylem, borsa işlemlerinde acil durumlarda gerçekleştirilmektedir. Şeffaf ve güvenilir bir borsa ortamı için devre kesici şarttır. Borsadaki işlemler esnasında ani ve aşırı fiyat artımı ile birlikte meydana gelebilecek hareketlerin durdurulma işlemine devre kesici denilmektedir. Daha dengeli bir borsa piyasası için devre kesicilerin önemi büyüktür ve gerekli anlarda kullanılmaktadır.
Devre Kesici Hangi Durumlarda Uygulanır?
Devre kesici mekanizması nedir ve bu sistem hangi durumlarda uygulanmaktadır? Devre kesiciler şeffaf, adil ve güvenilir bir borsa piyasasının devamlılığı için uygulanmaktadır. Elbette bu devamlılığı da bozabilecek ekstra durumlar yaşanabilmektedir. Bu durumlar ani ve hızlı fiyat hareketliliğidir. Bu hareketlilikler piyasada olumsuzluklara neden olmaktadır. Devre kesici mekanizması, ani fiyat düşüş ve yükselmesi, ani ve spekülatif fiyat değişimi durumlarında uygulanmaktadır. Devre kesicilerin uygulanma anında, kesici işleme sokulmadan 20 dakika öncesinde borsa işlemlere kapalı hâle getirilmektedir. 5 dakikalık emir toplama süresi başlatılır ve bu süreç içerisinde bir fiyat belirlenir. Peşine de borsa tekrar açılmaktadır.
Devre Kesici Çalışma Prensibi
Borsada devre kesici ortaya çıkışı elbette çalışma prensibi içerisinde yatmaktadır. Güvenilir bir borsa ortamı yaratmak her zaman ani yükselme ve inişlerden kaçınarak gerçekleştirilebilir. Bu bağlamda devre kesici nasıl çalışır bilmek gerekir. Prensip belirlenen eşik değerindeki artıştır. Yüksek volatilite yani oynaklık durumunun aşılması ile birlikte devre kesici sisteme sokulmaktadır. Eşiğin aşılması ile devre kesici çalışır, geçici şekilde işlem durdurulur, piyasanın durumuna göre belirli bir süreç içerisinde değerlendirilir. Yatırımcılar için bu süreç önemlidir çünkü yeni bir strateji yaratmak mümkündür. Böylece özellikle yeni yatırımcıların bir anlık korku ile ani alım satım yapmasını önlenmektedir. Piyasa stabilize edilerek hiçbir yatırımcının hisselerinin boşa gitmemesi sağlanmaktadır. Manipülasyonların önüne geçerek, daha güvenilir bir ortam yaratmak ve herkesin piyasadaki stabiliteden faydalanarak gerekirse yeni bir strateji yaratmalarına olanak sağlamak devre kesici çalışma prensibinin temelini oluşturmaktadır.
Borsa İstanbul’da Devre Kesici Ne Zaman Çalışır?
Borsa İstanbul’da devre kesici endeks bazlı ve hisse bazlı olmak üzere iki farklı şekilde uygulanır:
1. Endeks Bazlı Devre Kesici
- BIST 100 ve BIST 30 gibi geniş çaplı endekslerde belirlenen yüzdelik düşüş seviyelerine ulaşıldığında otomatik olarak devreye girer.
- İlk eşik: BIST 100 %5 düşerse devre kesici çalışır ve işlemler 15 dakika durdurulur.
- İkinci eşik: BIST 100 %7 düşerse, işlemler 30 dakika daha durdurulur.
- Üçüncü eşik: BIST 100 %10 düşerse, seans tamamen sonlandırılabilir veya yeni düzenlemeler yapılabilir.
2. Hisse Bazlı Devre Kesici
- Bir hisse senedinin fiyatı, bir önceki günkü kapanış fiyatına göre %10 veya daha fazla düşerse, devre kesici tetiklenir.
- İşlem gören fiyat seviyesinde ani dalgalanmaları durdurup yeniden fiyat keşfi yapılmasını sağlar.
Yatırımcılar İçin Devre Kesici Önemi Nedir?
Yatırımcılar için özellikle de borsaya yeni giriş yapmış kişiler için devre kesici önem taşımaktadır. Devre kesici yatırımcıların panik anında hızlı ve gereksiz alım satım yapmasını önlemektedir. Devre kesici otomatik olarak bu nedenle devreye girmektedir. Devre kesici sonrası belirlenen yeni fiyat aralığı üzerinden borsa tekrar işleme konulur. Böylelikle yeni stratejiler ve yeni fiyat aralığı ile yatırımcılar yeni alım satım işlemleri üzerinde güvenli bir şekilde karar verebilir. Piyasanın stabilizasyonunun sağlanması yatırımcıların acele etmeden ancak doğru zamanlama ile işlem gerçekleştirmesine olanak sağlar. Geçtiğimiz yıllarda tüm dünya üzerinde borsa geçmişi incelendiğinde oldukça ciddi düşüşlerde ve yükselmelerde devre kesici sayesinde ciddi ekonomik sıkıntılardan kaçınıldığı görülecektir. Yatırımcıların borsada işlem yapmadan önce bu nedenle mutlaka borsa terimleri ve sektör geçmişi üzerine araştırma yapması uzmanlar tarafından önerilmektedir.
Özet ve Sonuç
Özet
- Piyasa manipülasyonlarını engeller.
- Aşırı volatiliteyi (dalgalanmayı) azaltır.
- Piyasanın daha sağlıklı bir şekilde fiyatlama yapmasını sağlar.
- Yatırımcıların panik satışlarının önüne geçerek piyasada aşırı kayıpları önler.
Sonuç
Devre kesiciler, Borsa İstanbul’da yatırımcıların korunması ve piyasanın dengeli işleyişi için önemli bir mekanizmadır. Hisse bazlı ve endeks bazlı olarak uygulanarak aşırı dalgalanmaları önler, fiyat oluşumunun daha sağlıklı gerçekleşmesine yardımcı olur. Özellikle sert düşüşlerin yaşandığı dönemlerde yatırımcılar için güvenli bir mola süresi sağlar.
